Een paar decennia geleden dacht ik, misschien wel net zoals jij, dat het uiteindelijk wel mee zou vallen met die opwarming van de atmosfeer. Maar helaas.
En sommige wetenschappers hebben toch wérkelijk vroeg genoeg gewaarschuwd. António Guterres, secretaris-generaal van de VN, zei een keer: ‘De klimaat-verandering gaat sneller dan wij.’ Maar dat is niet altijd zo geweest. Sommige wetenschappers analyseerden de opwarming van de atmosfeer al meer dan anderhalve eeuw geleden. Voor mijzelf als kind van de 20ste-eeuwse welvaart was luidde de ‘Club van Rome’ – een groep wetenschappers en andere maatschappelijk betrokken mensen die in 1972 het rapport Grenzen aan de groei publiceerde – als eerste de noodklok over de houdbaarheid van de toenmalige levenswijze. Dat geluid verstomde best wel weer een beetje. Maar al vroeg in de 19de eeuw stelden geleerden vast dat CO2 opmerkelijk veel warmte vast kan houden. Daarover lees ik in de JSTOR Daily een opzienbarend artikel.
De eerste van die geleerden was de Franse wis- en natuurkundige Joseph Fourier (1768-1830), die zich in 1824 begon af te vragen waarom onze planeet zo warm is als zij is. Hij ging berekenen hoeveel zonne-energie de Aarde bereikt, en stelde vast dat wij het eigenlijk allang veel kouder hadden moeten hebben. Uiteindelijk trok hij in het American Journal of Science and Arts (1837) een conclusie die nog onverminderd actueel is: ‘Het ontstaan en de vooruitgang van de menselijke samenleving en de werking van de natuurkrachten kunnen in grote gebieden opmerkelijke veranderingen veroorzaken in de toestand van het aardoppervlak, de verdeling van het water en de grote bewegingen in de atmosfeer… Zulke veranderingen moeten op dergelijke plaatsen in de loop van enkele eeuwen schommelingen van de gemiddelde temperatuur veroorzaken.’
Bijna twintig jaar later begreep een vrouw hoe dat kwam. Dat was Eunice Newton Foote, die in 1819 geboren werd en in 1888 overleed. Ze schilderde, deed wetenschappelijk onderzoek en streed voor vrouwenrechten. In 1856 bedacht ze een heel elegant experiment om vast te stellen welk gas de meeste warmte vasthoudt. Ze vulde potten met allerlei gassen, warmde ze op in de zon, liet ze afkoelen in de schaduw en noteerde de temperaturen. Waterdamp en CO2 werden warmer dan gewone lucht en hielden de meeste warmte vast. Ze begreep ook wat dat betekende: ‘Een atmosfeer van dat gas zou de Aarde een hoge temperatuur geven.’ Het broeikaseffect, kortom.
Foote stuurde haar onderzoek naar een prestigieus Amerikaans wetenschappelijk genootschap maar mocht dat als vrouw niet zelf komen voorlezen en moest dat door een man laten doen… Maar haar werk werd een paar jaar later bevestigd door de Ierse natuurkundige John Tyndall, die Footes werk niet gekend zei te hebben maar vanuit zijn belangstelling voor de toen net ontdekte ijstijden een soortgelijk experiment uitvoerde en precies hetzelfde resultaat kreeg. Alleen dacht hij dat een opwarming van de atmosfeer heel nuttig zou zijn en in koude gebieden de landbouw zou bevorderen…
De klap op de vuurpijl kwam in 1896. Het onderzoek naar de samenstelling van de atmosfeer was doorgegaan, betere apparatuur was beschikbaar. De Zweedse natuur- en scheikundige Svante Arrhenius kon uitrekenen wat er zou gebeuren bij een verdubbeling van de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer. De gemiddelde temperatuur op Aarde zou dan op termijn met 5-6 graden stijgen. Da’s nog ’s andere koek dan 1½ graad. Menige klimaatonderzoeker wil niet eens nadenken over wat er dan op de planeet gebeurt.
De Keelingcurve
In Arrhenius’ tijd was het CO2-gehalte trouwens al ruimschoots aan het stijgen. Het moet rond 1750 ca. 278 delen ppm hebben bedragen maar tikte in 1910 na de Industriële Revolutie de 300 ppm al aan. De rest van het verhaal staat voor een belangrijk deel elders in deze blog onder de titel De curve is killing. Die curve is de Keelingcurve en bestaat uit CO2-metingen die sinds 1958 op een hoge berg op Hawaiï verricht worden. De richting van de curve was en is onverbiddelijk opwaarts, ook na 1972, toen Grenzen aan de groei verscheen, ook na 2015, het jaar van het beroemde klimaatakkoord van Parijs, en zelfs na de harde corona-maatregelen.
De meter stond in maart 2022 in de buurt van de 420 ppm en bleef stijgen. Op 1 april van dat jaar publiceerde de NRC een artikel over wat er gebeurt bij een opwarming van 3-4 graden. Arrhenius’ voorspelling komt dan in zicht, en dat is slecht nieuws – vooral als je dan ook nog tevreden moet zijn met een bord kipstuckjes, speckjes en leckerbeckjes.
Smakelijke interessante verhalen! Ik ben benieuwd naar de volgende. Ik wist niet dat het broeikaseffect al zo lang bekend was. Ik weet wel dat ik er in mijn aardrijkskundige op de middelbare school al les over kreeg, en dat toen ook bekend was dat het ontkend werd en over 30 jaar een feit zou zijn. Beiden al een poosje geleden 😉
ik dacht wel eens dat de mens ook een heleboel co2 uitademt. Dat is ook zo, maar
het komt niet in de atmosfeer terecht.Het maakt deel uit van de koolstof cyclus,d.w.z. dat door fotosynthese co2 in planten wordt opgeslagen en doordat wij die planten eten, ademen we diezelfde co2 weer uit. Dus het is een gesloten systeem.